Szarski (do r. 1893 Feintuch) Marcin (1868–1941), działacz gospodarczy, ekonomista, senator Rzeczypospolitej Polskiej.
Ur. 10 IV w Krakowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, był synem Stanisława Samuela (zob., tu informacje o rodzeństwie) i Józefy Rosenzweig, bratem Henryka (zob.), szwagrem Władysława Klugera (zob.) i Kazimierza Pochwalskiego (zob.).
Od r. 1876 uczył się S. w krakowskim Gimnazjum św. Anny; wraz z m.in. Julianem Dunajewskim, Władysławem Leopoldem Jaworskim, Aleksandrem Rosnerem i Feliksem Szlachtowskim wydawał tam hektografowany tygodnik literacki. W r. 1883 przeniósł się do nowo otwartego III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego i w r. 1884 zdał tam z wyróżnieniem maturę. T.r. rozpoczął studia na Wydz. Prawa UJ; wstąpił do Czytelni Akademickiej i w r. akad. 1886/7 był jej sekretarzem. Opublikował artykuł O woźnych sądowych w Wielkopolsce w XIV i początkach XV wieku („Pamiętnik słuchaczy Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Kr. 1887, odb. Kr. 1887). W l. 1886–8 zdał państw. egzaminy prawnicze i 3 IV 1889 otrzymał na UJ stopień doktora praw.
Od maja 1889 pracował S. w Wiedniu jako urzędnik w Dolno-Austriackiej Prokuratorii Skarbu. Od r. 1893 był tam zatrudniony w Min. Skarbu, początkowo w sekcji budżetowej, a następnie kredytowej; w różnych okresach pracował także w departamentach: walutowym, bankowym, giełdowym i Banku Austro-Węgierskiego. Współpracował z krakowskim dziennikiem „Czas” (od r. 1894), w którym ogłaszał artykuły o tematyce gospodarczej, a w wydawanych przez Min. Skarbu „Tabellen zur Währungs-Statistik” publikował rozprawy o systemie monetarnym i reformach walutowych w Meksyku, Japonii, Chinach, Rosji i Indiach. Napisał ponadto artykuły: Przyszła międzynarodowa konferencja monetarna („Przegl. Prawa i Admin.” R. 20: 1895 nr 7), Kurs dewiz i przypływ złota (tamże R. 21: 1896 nr 11), Das Volksgeld („Das Vaterland” R. 38: 1897 nr 13–14, anonimowo), Über die Creditorganisation Galiziens („Mitteilungen des Finanz-Ministeriums” R. 3: 1897 z. 3, anonimowo), Ceny zboża i wartość pieniędzy („Ruch Społ.” R. 1: 1898 nr 5), Die Gründe des Preisfalles der Waren („Mitteilungen des Finanz-Ministeriums” R. 5: 1899 z. 3) i Zum Abschlusse der Währungsreform („Fremden-Bl.” R. 57: 1903 nr 90). Był komisarzem rządowym w wiedeńskich bankach: Wiener Bank Verein, Union Bank i Credit-Institut, a w l. 1900–8 zastępcą komisarza rządowego na wiedeńskiej giełdzie. Wchodził w skład rządowej komisji ds. regulacji Dunaju oraz był referentem komisji ds. stowarzyszeń przy Min. Sprawiedliwości. W r. 1908 kierował w Min. Skarbu referatem finansowo-kredytowym dla komunikacji. Dzięki staraniom ministra skarbu Leona Bilińskiego został w r. 1910 dyrektorem naczelnym utworzonego wtedy Banku Przemysłowego dla Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim; w związku z tą nominacją przeprowadził się do Lwowa. T.r. otrzymał tytuł radcy dworu. Dn. 2 X 1918 cesarz Karol I nadał mu dziedziczny tytuł barona.
W Polsce niepodległej pozostał S. na stanowisku dyrektora banku, przemianowanego na Polski Bank Przemysłowy S.A. Ogłosił broszury: Uwagi o polityce bankowej (Lw. 1918) i Waluta polska (Kr. 1919). W październiku 1919 bezskutecznie starał się o habilitację na Wydz. Prawa UJ. Kontynuując działalność gospodarczą, został w r. 1920 wiceprezesem Związku Banków Polskich i jednocześnie prezesem jego małopolskiego oddziału we Lwowie. Prawdopodobnie wtedy objął prezesurę Giełdy Towarowej i Pieniężnej oraz Francusko-Polskiej Izby Handlowej, wszedł do Międzynarodowej Izby Handlowej, a także do zarządów Polskiego Banku Kresowego S.A. i Banku Przemysłowego Warszawskiego S.A. (zasiadał w nim do jego likwidacji 1 V 1927). Był wiceprezesem Śląskiego Banku Przemysłowego w Bielsku, a w l. 1921–4 także Syndykatu Przekazowego Banków Polskich. Należał do powołanego w r. 1921 Tow. Ekonomicznego w Krakowie. Dn. 27 II t.r. został członkiem Polskiego Tow. Ekonomicznego we Lwowie; kierował odtąd jego Sekcją Finansową, a w l. 1922–5 był jego przewodniczącym. W r. 1922 był prezesem Zakładów Górniczych w Sierszy S.A. (pow. chrzanowski), Polskich Fabryk Maszyn i Wagonów L. Zieleniewski w Krakowie, Lwowie i Sanoku, Lwowskiego Tow. Akcyjnego Browarów, Akcyjnego Tow. Elektrycznego we Lwowie i Spółki Akcyjnej Przemysłu Elektrycznego w Czechowicach (pow. bielski), a także wiceprezesem Akcyjnej Spółki Kartograficznej i Wydawniczej «Atlas» we Lwowie oraz Spółki Akcyjnej Elektrowni Okręgowych w Krakowie.
Od r. 1920 współpracował S. z założonym i redagowanym przez Stanisława Strońskiego warszawskim dziennikiem „Rzeczpospolita”. W rezultacie wstąpił do kierowanego przez Strońskiego konserwatywnego Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego i w wyborach do Senatu 12 XI 1922 otrzymał mandat z listy państw. bloku wyborczego Chrześcijański Związek Jedności Narodowej. W Senacie należał do Klubu Chrześcijańsko-Narodowego i został członkiem Komisji Skarbowo-Budżetowej; był sprawozdawcą generalnym preliminarzy budżetowych. Przetłumaczył pierwszą część książki Argentariusa (właśc. A. Lansburgh) opublikowanej pt. „O pieniądzu” (Lw. 1923). W marcu 1924 przeszedł do Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego, a w czerwcu t.r. został członkiem zarządu tej partii. Współpracował z kontynuacją „Rzeczpospolitej”, redagowaną od października przez Strońskiego „Warszawianką”.
W trakcie zamachu stanu Józefa Piłsudskiego, S. uczestniczył 14 V 1926 w naradzie przywódców Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego w majątku Witolda Czartoryskiego w Pełkiniach (pow. jarosławski); razem z zebranymi poparł rząd Wincentego Witosa. W l. 1926–30 był członkiem Rady Finansowej przy Min. Skarbu. Wybrany 6 V 1927 na prezesa Związku Banków w Polsce, opowiadał się za zaciąganiem pożyczek zagranicznych w celu naprawy finansów państwa oraz dokapitalizowaniem banków polskich przez banki zagraniczne. Wpisany w styczniu 1928 na listę wyborczą BBWR, w wyborach do Senatu 11 III t.r. zdobył mandat z okręgu stanisławowskiego. Wszedł do Koła Gospodarczego Posłów i Senatorów BBWR i z ramienia Komisji Skarbowo-Budżetowej był ponownie sprawozdawcą generalnym preliminarzy budżetowych. Od 23 V sprawował we Lwowie godność konsula honorowego Belgii. Opublikował w tym czasie artykuły Bankowość polska („Przemysł i handel 1918–1928”, W. 1928 I, odb. W. 1928) oraz wspomnieniowy Z młodych lat W. L. Jaworskiego („Wł. L. Jaworskiego życie i działalność”, Kr. 1931). Od r. 1929 był prezesem Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie. W przeprowadzonych 23 XI 1930 wyborach do Senatu otrzymał ponownie mandat w okręgu stanisławowskim z listy BBWR, po czym kontynuował pracę parlamentarną, utrzymując dotychczasowe członkostwo i pełniąc te same funkcje. W związku z kłopotami finansowymi Polskiego Banku Przemysłowego zrezygnował w r. 1931 z funkcji prezesa Związku Banków w Polsce. W l. 1933–6 był członkiem Sądu Kartelowego, a na Wydz. Prawa UJK wykładał światową organizację obrotu pieniężnego i kredytu. W wyborach do Senatu we wrześniu 1935 już nie uczestniczył. W listopadzie 1937 w liście do rektora UJK Stanisława Kulczyńskiego potępił antyżydowskie rozruchy na uczelni.
Po wkroczeniu 22 IX 1939 do Lwowa Armii Czerwonej, S., korzystając z belgijskiego paszportu dyplomatycznego, przedostał się przez Odessę do Stambułu. Następnie osiadł w Palestynie. Zmarł 16 XII 1941 w Tel Awiwie, został pochowany na cmentarzu w Jaffie. Był odznaczony austriackimi Krzyżem Rycerskim Franciszka Józefa (1901) i Orderem Żelaznej Korony V kl. oraz francuską Legią Honorową V kl. (1922).
W zawartym 24 IV 1897 w Wiedniu małżeństwie z Olgą Emilią Budwińską (1875–1955) miał S. synów: Kazimierza Witalisa (zob.) i Andrzeja Adama (1899–1972), prawnika, uczestnika obrony Lwowa (1918) i wojny polsko-sowieckiej (1920), sędziego Sądu Okręgowego w Warszawie, dyrektora Powszechnego Banku Związkowego tamże, w czasie drugiej wojny światowej majora Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i oficera Inteligent Service, po wojnie zamieszkałego w USA, żonatego najpierw z Zofią Pająk, a następnie z Ireną Horn.
Corpus Studiosorum Universitatis Iagiellonicae 1850/51–1917/18, Red. K. Stopka, Kr. 2006 (jako Feintuch); Estreicher w. XIX, VII; Kto był kim w Drugiej RP?, (fot.); Lenczewski, Genealogie, I; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, I, II (dot. syna, Andrzeja); Mieses M., Z rodu żydowskiego, W. 1991; Morawski M., Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, W. 1998 (fot.); Morawski W., Stobrawy W., Słownik banków polskich (przedruk z Gazety Bankowej), W. 1991; Mycielska D., Zawadzki J. M., Senatorowie – zamordowani, zaginieni, zmarli w latach II wojny światowej, W. 2009 (fot.); Peretiatkowicz, Współcz. Enc. Życia Polit.; Przewodnik praktyczny po Sejmie i Senacie Rzeczypospolitej Polskiej, Oprac. A. Bełcikowska, W. 1925 s. 103, 110, 114; Słown. pol. tow. nauk., II cz. 2; – Adamczewski J., Krakowskie rody, Kr. 1994; Gałka B., Konserwatyści w Polsce lat 1935–1939, Tor. 2006; Landau Z., Polskie zagraniczne pożyczki państwowe 1918–1926, W. 1961; Macyra R., Prasowe echa reformy Władysława Grabskiego i Leszka Balcerowicza, w: Od Grabskiego do Balcerowicza. Systemy pieniężne w gospodarce polskiej, P. 1997 s. 180; Manteuffel M., Bankowość w Polsce, W. 1930 s. 61; Mich W., Ideologia polskiego ziemiaństwa 1918–1939, L. 2000; Morawski W., Bankowość prywatna w II Rzeczypospolitej, W. 1996; tenże, Od marki do złotego, W. 2008; Pajestka J., Pięćdziesięciolecie stowarzyszeń ekonomistów w Polsce, „Ekonomista” 1969 nr 1 s. 29; Podolska-Meducka A., Polskie ustawodawstwo kartelowe w latach 1918–1939, W. 2003; Purchla J., Z dziejów mieszczaństwa krakowskiego w XIX i XX wieku, „Znak” R. 37: 1985 nr 9–10 s. 117; Taylor E., Inflacja polska, P. 1926; Wątor A., Chrześcijańsko-narodowi. Z dziejów nurtu politycznego do 1928 roku, Szczecin 1999; Władyka W., Działalność polityczna polskich stronnictw konserwatywnych w latach 1926–1935, Wr. 1977; – Biliński L., Wspomnienia i dokumenty, W. 1924 I–II; Chajes W., Semper fidelis. Pamiętnik Polaka wyznania mojżeszowego z lat 1926–1939, Kr. 1997; Dobrowolski S. W., Memuary pacyfisty, Kr. 1989; Ivánka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964; Małopolskie Spółki Akcyjne. Księga Informacyjno-Adresowa, Oprac. B. Joseferat, T. Rzepecki, Kr. 1922; Materiały do historii Klubów Demokratycznych i Stronnictwa Demokratycznego w latach 1937–1939, Oprac. L. Chajn, W. 1964 cz. 1; Młynarski F., Wspomnienia, W. 1971; Rocznik służby zagranicznej RP wg stanu na 1 IV 1935, W. 1935 s. 256; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 456, 537–8; Rzepeccy, Sejm i Senat 1928–33, s. 176, 208, 238; Sprawozdania dyrektora Gimnazjum Nowodworskiego czyli św. Anny w Krakowie za l. 1880–83, Kr. 1880–3; Sprawozdania Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie 1928–1937, Lw. 1930–8; Sprawozdania z czynności Zarządu „Czytelni Akademickiej” w Krakowie za l. 1884–8, Kr. 1885–8; Świtalski K., Diariusz 1919–1935, W. 1992; Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu w r. akad. 1933/34 i 1934/35, Lw. 1934; toż, w r. akad. 1935/36, Lw. 1935; – „Roczn. Polit. i Gosp.” 1937 s. 476; – Arch. UJ: sygn. WP II 138.
Tomasz Latos